Azərbaycanda ərəb baharı ola bilərmi?

Azərbaycanda ərəb baharı ola bilərmi?

Gəlin araşdıraq. Ümumiyyətlə ərəb baharı nədir,qeosiyasi oyun, yoxsa sosial əsasları olan hərəkat? Əgər sosial əsasları varsa, bunlar hansılardır?  Baxaq görək, Tunisdə sosial durum necə idi? Dövlət sektorunun aparıcılığı, xırda bazar ünsürünün turizm  və başqa xidmət sahələrində daldalanması. (Yadınızdadırsa qiyam göyərtisatanın özünü yandırmasından sonra başladı). Misir liberal kurs götürməsinə baxmayaraq, liberalizm burada da ancaq turizm sahəsində var idi. Misir tarixən mərkəzləşmiş bir dövlət olub. Bu kənd təsərrüfatında, əksər Şərq ölkələrində olduğu kimi, suvarma spesifikası ilə bağlıdır. Buna görə Misirdə də iqtisadiyyatda dövlətin rolu aparıcı idi. Təkcə onu demək yetər ki, demək olar ki, əksər ərəb ölkələrində çörəyin yuxarı qiymətini dövlət təyin edir. Liviya son vaxtlar bəzi liberal elementləri çıxsaq, iqtisadiyyat yenə dövlətin əlində idi. Qəddafini sosialist idi, hər halda öncələr.  Suriyada bildiyimiz kimi indi də hakim partiya BƏƏS millətçi-sosialist partiyasıdır. Təbii ki, bu ölkənin aparıcı istehsal sahələri yenə dövlətin əlindədir. Beləliklə aydın olur ki, bu və adlarını çəkmədiyimiz bir çox başqa ərəb ölkələrində də, iqtisaiyyatın aparıcı sahələri dövlətin əlindədir. Əlbəttə ki, bu burjuaziyanı razı sala bilməz. Onda bəs niyə bu burjuaziya indiyə kimi, diktatorlara dözürdü? Başqa cürə ola da bilməzdi, axı burjuaziya öz daxili proletariatından qorxurdu, buna görə ona diktator gərək idi. Bundan başqa subyektiv səbəblər də var idi. Məsələn texnoloji prossesin inkişafı idarəetmənin təmərküzləşməsinə aparırdı. Bu da texnokrat diktatorların iqtidara gəlməsini labüd edirdi. Bundan başqa qeosiyasi səbəblərdə var ki, bu səbəbləri sizə istənilən məktəbin üçüncü sinif şaqirdi də izah edə bilər.

     Bütün bunlar bizə tanış deyilmi? İqtisadiyyatın dövlətin əlində olması və sairə. Əlbəttə, biz sosialist iqtisadiyyatının nə olduğunu yaxşı bilirik. Bizim “ərəb baharımız” 90-cı illərdə olub. İndi isə Azərbaycanda iqtisadiyyatın  demək olar ki   bütün sahələri özəldi.  SOCAR kimi inhisarçı da özəldi. Onun qiymətli kağızları dünyada babat reytinq sahibidi.  Müxalifət bağırır ki, ölkə korrupsiya içində boğulur. Boğulmur. Liberalizm korrupsiyanı sıxışdırır, ancaq başqa problemlər yaradır. İşsizlik. Təminatsızlıq və sairə. Problem korrupsia səviyyəsində deyil. Həmin adlarını çəkdiyim və çəkmədiyim Şərq ölkələrində korrupsiya bizimkindən dəfələrlə çoxdur. Problem korrupsiyanın olmamasındadır. Əlbəttə bu bir söz oyunudur. Bəzən bizdə deyirlər ki, korrupsiya inhisar yaradır. Yox inhisar korrupsiyanı  yaradır. İranda da oxşar durum yaşanır. İran ərəb ölkələrindən o qədər də fərqlənmir. Düzdür burada özəl sektor yetərli qədər güclüdür, daha doğrusu güclü idi. İndi isə getdikcə zəifləməkdədir. Getdikcə ölkənin əsas istehsal sahələri inhisarlaşmaya məruz qalır. Ölkənin əsas aparıcı sahələri demək olar ki, SEPAH-ın nəzarətindədir. Bu da öz növbəsində korrupsiya yaradır. Yeri gəlmişkən nüvə işləmələri  də inhisarlaşma və korrupsiya üçün geniş imkanlar yaradır.

   Şərqdə iqtisadi hakimiyyətin bir əldə cəm olmasının səbəbkarı olan texnoloji gəlişmə, o biri tərəfdən bu texnokrat hakimiyyətlər üçün sosial şəbəkələr vasitəsi ilə  ölüm hökmü çıxarır. İran mollakratiyası sosial şəbəkələri də inhisara almağı düşünür. Bu siyasi addımdır, yoxsa iqtisadi. Bu da araşdırılmalıdır. İstənilən halda mollalar sosial şəbəkənin necə vacib bir resurs olduğunu anlayırlar.