Dovşan qaç, tazı tut!

ABŞ və indi də Fransanın molla rejiminə qarşı israrla tələb etdiyi sanksiyaları hansı məqsəd daşıyır? İrana qarşı bu sanksiyalar bu və ya digər formada 30 ilə yaxındır tətbiq olunur. Nəticəsi? İndiki sanksiyalar İranda molla rejiminin dağılmasına tuşlanıb, yoxsa əksinə onun daha da güclənməsinə? Niyə İrandaki rejimin çökməsində türklərin, kobud desək, istifadəsindən israrla imtina olunur, və bütün gücü iqtisadi "sanksiyalara" yönəldilir. Və bunun üçün niyə məhz nüvə məsələsi "səbəb" kimi göstərilir, bu rejimin kökündən mühafizəkarlığına isə göz yumulur. Belə sual ortaya çıxır ki, İran nüvə istehsalına son qoysa, onda ABŞ ondan əl çəkəcəkmi? Bütün bu suallara cavab vermək üçün iqtisadi böhranın fəsadlarını nəzərə almadan cavab vermək olmaz. Bir. İqtisadi böhran Qərbin aparıcı istehsal sahələrini çökdürüb. İstehsalın azalması, İranın da fəal ixracatçısı olduğu neftə olan tələbatı azaltmaya bilməzdi. Neftə olan tələbatın azalması qiymətləri azaltmalı idi, və bunun zərbəsi bütün netf ixracatçılarına o cümlədən İrana(yeri gəlmişkən Rusiyaya da) zərbə olmalı idi. Bəs nə üçün vəziyyəti gərginləşdirməklə(Fars körfəzindəki manevrlər nəzərdə tutulur) ABŞ faktiki olaraq neftin qiymətinin qalxmasına və nəticə etibarı ilə İran rejiminin də(və yeri gəlmişkən Rusiya rejiminin) də xilasına səbəb olan addımlar atılır? Bu günlərdə İran valütası olan rialın dollara olan nisbəti tarixi minimuma düşdü. İqtisadçılar bilir ki, hər hansı bir ölkənin valütasının dəyərdən düşməsi, bu ölkənin ixracının güclənməsinə gətirir. Deməli İran neft ixracını artırmalı idi. Dollar bahalaşdıqca neftin qiyməti ucuzlaşır, bu obyektiv səbəblərdi, yəni iqtisadi, beləliklə əgər sanksiyalar olmasa idi, onda İran neft ixracatını artıracaqdı. Çünki onun gəliri neftdən asılıdır. Çevrə bağlandı. Ancaq məhz burada Çin amili ortaya çıxır. Çin heç cürə sanksiyalara razı deyil. Rusiya razıdır, çünki o da neft satır, İran kimi rəqibin neytrallaşdırılması, Rusiya iqtidarına, ölkədəki siyasi böhran şəraitində hava və su kimi gərəkdi. Qalır ancaq Çin, Çin isə bildiyiniz kimi, dünyada ABŞ -dan sonra ikinci iqtisadiyyatdır. Burada bəzi özəlliklər çox maraqlıdı. Çin iqtisadiyyatı, əslində ABŞ iqtisadiyyatı ilə üzvü bağlıdır. Sirr deyil ki, ABŞ bütün əsas iri TMK-ları Çində biznesə malikdir. Və bu azmış kimi Çinin demək olar ki, bütün sənayəsi ABŞ TMK -ları ilə ortaqdır. Beləliklə burada ataların bir misalı yada düşür, "dovşan qaç, tazı tut". Deməli bu sanksiya ümumilikdə dünya iqdisadiyyatına zərərli olsa da, neftin qiyməti qalxır axı, o biri tərəfdən iri netf şirkətlərinə(netf spekulyasiyasına görə), və Çinlə ortaq olan iri avtomobil və başqa şirkətlərə sərfəlidir. Bundan başqa bu ABŞ üçün militarizasiya kursunu davam etmək üçün də sərf edir, axı sosial xərclər, İrana qarşı savaş adı ilə hərbi xərclərə yönəldilir, və burada yenə iri şirkətlər udur, axı ABŞ silah istehsalı yenə iri avtomobil və onlarla bağlı şikrətlərə həvalə olunur. Və bu, nə qədər qəribə olsa da, İran rejimi üçün də sərfəlidir, camaat üçün yox, çünki mollalar xarici təhlükə bəhanəsi ilə daxili müxalifəti də məhv eidrlər. Bu isə birbaşa Azərbaucan milli hərəkatına təhlükədir.